અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ઇતિહાસ અને શોધ

તબીબી અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ટેક્નોલોજીમાં સતત પ્રગતિ જોવા મળી છે અને હાલમાં તે દર્દીઓના નિદાન અને સારવારમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહી છે. અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ટેક્નોલોજીના વિકાસનું મૂળ 225 વર્ષથી વધુના રસપ્રદ ઇતિહાસમાં છે. આ પ્રવાસમાં માનવ અને પ્રાણીઓ બંને સહિત વિશ્વભરના અસંખ્ય વ્યક્તિઓના યોગદાનનો સમાવેશ થાય છે.

ચાલો અલ્ટ્રાસાઉન્ડના ઇતિહાસનું અન્વેષણ કરીએ અને સમજીએ કે કેવી રીતે ધ્વનિ તરંગો વૈશ્વિક સ્તરે ક્લિનિક્સ અને હોસ્પિટલોમાં એક આવશ્યક નિદાન સાધન બની ગયા છે.

ઇકોલોકેશન અને અલ્ટ્રાસાઉન્ડની પ્રારંભિક શરૂઆત

એક સામાન્ય પ્રશ્ન એ છે કે અલ્ટ્રાસાઉન્ડની શોધ સૌપ્રથમ કોણે કરી? અલ્ટ્રાસાઉન્ડ પરીક્ષાના પ્રણેતા તરીકે ઇટાલિયન જીવવિજ્ઞાની લાઝારો સ્પેલાન્ઝાનીને ઘણીવાર શ્રેય આપવામાં આવે છે.

Lazzaro Spallanzani (1729-1799) એક ફિઝિયોલોજિસ્ટ, પ્રોફેસર અને પાદરી હતા જેમના અસંખ્ય પ્રયોગોએ મનુષ્ય અને પ્રાણીઓ બંનેમાં જીવવિજ્ઞાનના અભ્યાસને નોંધપાત્ર રીતે અસર કરી હતી.

1794 માં, સ્પેલાન્ઝાનીએ ચામાચીડિયાનો અભ્યાસ કર્યો અને શોધ્યું કે તેઓ દૃષ્ટિને બદલે અવાજનો ઉપયોગ કરીને શોધખોળ કરે છે, જે પ્રક્રિયા હવે ઇકોલોકેશન તરીકે ઓળખાય છે. ઇકોલોકેશનમાં ધ્વનિ તરંગોને પ્રતિબિંબિત કરીને વસ્તુઓને શોધવાનો સમાવેશ થાય છે, એક સિદ્ધાંત જે આધુનિક તબીબી અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ટેક્નોલોજીને આધાર આપે છે.

પ્રારંભિક અલ્ટ્રાસાઉન્ડ પ્રયોગો

ગેરાલ્ડ ન્યુવીલરના પુસ્તક *બેટ બાયોલોજી* માં, તેમણે ઘુવડ સાથે સ્પેલાન્ઝાનીના પ્રયોગો વર્ણવ્યા છે, જે પ્રકાશ સ્ત્રોત વિના અંધકારમાં ઉડી શકતા નથી. જો કે, જ્યારે તે જ પ્રયોગ ચામાચીડિયા સાથે કરવામાં આવ્યો હતો, ત્યારે તેઓ સંપૂર્ણ અંધકારમાં પણ અવરોધોને ટાળીને, વિશ્વાસપૂર્વક રૂમની આસપાસ ઉડાન ભરી હતી.

સ્પલાન્ઝાનીએ એવા પ્રયોગો પણ કર્યા હતા જ્યાં તેમણે "લાલ-ગરમ સોય" નો ઉપયોગ કરીને ચામાચીડિયાને આંધળા કરી દીધા હતા, તેમ છતાં તેઓ અવરોધોને ટાળવાનું ચાલુ રાખતા હતા. તેણે આ નક્કી કર્યું કારણ કે વાયરના છેડા સાથે ઘંટ જોડાયેલી હતી. તેણે એ પણ જોયું કે જ્યારે તેણે બંધ પિત્તળની નળીઓ વડે ચામાચીડિયાના કાનને અવરોધિત કર્યા, ત્યારે તેઓ યોગ્ય રીતે નેવિગેટ કરવાની ક્ષમતા ગુમાવી દેતા હતા, જેના કારણે તે નિષ્કર્ષ પર આવ્યા કે બેટ નેવિગેશન માટે અવાજ પર આધાર રાખે છે.

જો કે સ્પલાન્ઝાનીને ખ્યાલ ન હતો કે ચામાચીડિયા જે અવાજો કરે છે તે દિશાનિર્દેશ માટે હતા અને તે માનવ સાંભળવાની બહાર હતા, તેમણે યોગ્ય રીતે અનુમાન લગાવ્યું કે ચામાચીડિયા તેમના કાનનો ઉપયોગ તેમની આસપાસના વાતાવરણને સમજવા માટે કરે છે.