અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ઇતિહાસ અને શોધ

તબીબી અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ટેકનોલોજીમાં સતત પ્રગતિ થઈ છે અને હાલમાં તે દર્દીઓના નિદાન અને સારવારમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહી છે. અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ટેકનોલોજીનો વિકાસ 225 વર્ષથી વધુના રસપ્રદ ઇતિહાસમાં મૂળ ધરાવે છે. આ યાત્રામાં માનવ અને પ્રાણીઓ બંને સહિત વિશ્વભરના અસંખ્ય વ્યક્તિઓના યોગદાનનો સમાવેશ થાય છે.

ચાલો અલ્ટ્રાસાઉન્ડના ઇતિહાસનું અન્વેષણ કરીએ અને સમજીએ કે કેવી રીતે ધ્વનિ તરંગો વૈશ્વિક સ્તરે ક્લિનિક્સ અને હોસ્પિટલોમાં એક આવશ્યક નિદાન સાધન બની ગયા છે.

ઇકોલોકેશન અને અલ્ટ્રાસાઉન્ડની શરૂઆત

એક સામાન્ય પ્રશ્ન એ છે કે, સૌપ્રથમ અલ્ટ્રાસાઉન્ડની શોધ કોણે કરી હતી? ઇટાલિયન જીવવિજ્ઞાની લાઝારો સ્પેલાન્ઝાનીને ઘણીવાર અલ્ટ્રાસાઉન્ડ પરીક્ષાના પ્રણેતા તરીકે શ્રેય આપવામાં આવે છે.

લાઝારો સ્પેલાન્ઝાની (૧૭૨૯-૧૭૯૯) એક શરીરવિજ્ઞાની, પ્રોફેસર અને પાદરી હતા જેમના અસંખ્ય પ્રયોગોએ મનુષ્યો અને પ્રાણીઓ બંનેમાં જીવવિજ્ઞાનના અભ્યાસ પર નોંધપાત્ર અસર કરી.

૧૭૯૪માં, સ્પેલાન્ઝાનીએ ચામાચીડિયાનો અભ્યાસ કર્યો અને શોધ્યું કે તેઓ દૃષ્ટિ કરતાં ધ્વનિનો ઉપયોગ કરીને નેવિગેટ કરે છે, આ પ્રક્રિયા હવે ઇકોલોકેશન તરીકે ઓળખાય છે. ઇકોલોકેશનમાં ધ્વનિ તરંગોને પ્રતિબિંબિત કરીને વસ્તુઓનું સ્થાન શોધવાનો સમાવેશ થાય છે, જે એક સિદ્ધાંત છે જે આધુનિક તબીબી અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ટેકનોલોજીને આધાર આપે છે.

પ્રારંભિક અલ્ટ્રાસાઉન્ડ પ્રયોગો

ગેરાલ્ડ ન્યુવેલરના પુસ્તક *બેટ બાયોલોજી* માં, તેમણે સ્પેલાન્ઝાનીના ઘુવડ સાથેના પ્રયોગોનું વર્ણન કર્યું છે, જે પ્રકાશના સ્ત્રોત વિના અંધારામાં ઉડી શકતા ન હતા. જો કે, જ્યારે આ જ પ્રયોગ ચામાચીડિયા સાથે કરવામાં આવ્યો, ત્યારે તેઓ સંપૂર્ણ અંધારામાં પણ અવરોધોને ટાળીને, આત્મવિશ્વાસથી ઓરડામાં ઉડતા હતા.

સ્પેલાન્ઝાનીએ એવા પ્રયોગો પણ કર્યા હતા જ્યાં તેમણે "લાલ-ગરમ સોય" નો ઉપયોગ કરીને ચામાચીડિયાને આંધળા કર્યા હતા, છતાં તેઓ અવરોધોથી બચતા રહ્યા. તેમણે આ નક્કી કર્યું કારણ કે વાયરોના છેડા સાથે ઘંટ જોડાયેલા હતા. તેમણે એ પણ જોયું કે જ્યારે તેમણે ચામાચીડિયાના કાન બંધ પિત્તળની નળીઓથી બંધ કર્યા, ત્યારે તેઓ યોગ્ય રીતે નેવિગેટ કરવાની ક્ષમતા ગુમાવી દીધા, જેના કારણે તેઓ નિષ્કર્ષ પર આવ્યા કે ચામાચીડિયા નેવિગેશન માટે અવાજ પર આધાર રાખે છે.

જોકે સ્પેલાન્ઝાનીને ખ્યાલ નહોતો કે ચામાચીડિયા જે અવાજો કાઢે છે તે દિશા નિર્દેશન માટે છે અને માનવ શ્રવણશક્તિની બહાર છે, તેમણે યોગ્ય રીતે અનુમાન લગાવ્યું કે ચામાચીડિયા તેમના કાનનો ઉપયોગ તેમની આસપાસની પરિસ્થિતિને સમજવા માટે કરે છે.